Παραδοσιακή Μελισσοκομία με κυψέλες κινητής κηρήθρας
(επείγουσα διάσωση & διαφύλαξη)
Κρήτη

Μελισσοκόμος εξετάζει κηρήθρα από αμφίστομο μελισσοκόφινο κινητής κηρήθρας της Κρήτης, 1938
Φωτογραφία: Πηνελόπη (Πόπη) Παπαδοπούλου, Αρχείο Φωτογραφιών Ινστιτούτου Γεωπονικών Επιστημών
Με την οικονομική υποστήριξη και την αιγίδα

Σχετικά με τη δράση
Επισκόπηση
Η BEELOSOPHY καταγράφει, με τη συνδρομή ορισμένων εκ των τελευταίων εν ζωή φορέων της, την παραδοσιακή μελισσοκομία με κυψέλες κινητής κηρήθρας, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις κάθετες κυψέλες κινητής κηρήθρας της Κρήτης και των Κυθήρων. Αναλαμβάνονται δραστηριότητες όπως: επισκέψεις μελέτης, συγκέντρωση και παραγωγή τεκμηριωτικού υλικού, δημιουργία εποπτικού υλικού (βίντεο, ηχογραφήσεις, αφηγήσεις, φωτογραφίες, φυλλάδιο δράσης), παραγωγή και εγκατάσταση αντίγραφων πήλινων κυψελών για εκπαιδευτικούς και πολιτιστικούς σκοπούς, καθώς και ενέργειες επικοινωνίας, δικτύωσης και διάδοσης. Υποστηρίζεται η σύγχρονη ερμηνεία, προστασία και διάσωση αυτής της πολιτιστικής κληρονομιάς και η ανάδειξη λοιπών συνδεόμενων στοιχείων πολιτισμού.
Στόχοι – Προτεραιότητες
Στόχος της δράσης είναι να συμβάλλει στη διάσωση και διαφύλαξη της Ελληνικής παραδοσιακής μελισσοκομικής μεθόδου των κινητών κηρηθρών. Φορείς στην Κρήτη, στα Κύθηρα, στην Αττική και αλλού ενθαρρύνονται να αξιοποιήσουν την παραδοσιακή μελισσοκομική μέθοδο για να πάρουν ερεθίσματα και γνώσεις, να εμπλουτίσουν δραστηριότητες μελισσοκομίας, εναλλακτικού τουρισμού, εκπαίδευσης, πολιτισμού και συναφών δραστηριοτήτων για τη γνωριμία του κοινού με την παράδοση και το πολιτισμικό τοπίο και να συμβάλλουν στην ανάδειξη της μελισσοκομικής κληρονομιάς ως παράγοντα βιώσιμης ανάπτυξης, συνοχής και ενδυνάμωσης των τοπικών κοινωνιών. Τα αποτελέσματα της δράσης μπορούν να ενσωματωθούν εντός μιας ευρείας γεωγραφικής περιοχής όπου παραδοσιακά χρησιμοποιούνταν κυψέλες κινητής κηρήθρας (κεντρική/δυτική Κρήτη, Κύθηρα, Αντικύθηρα, ανατολική Πελοπόννησος, νησιά Αργοσαρωνικού, Αττική, Κέα), χωρίς να αλλοιωθεί η ταυτότητα των αναφερόμενων περιοχών.
Αναγκαιότητα - Σημασία
Η ελληνική παραδοσιακή μελισσοκομία έχει να επιδείξει ένα εντυπωσιακά μεγάλο πλήθος τύπων κυψελών και μελισσοκομικών μεθόδων. Η σημαντικότερη παραδοσιακή μελισσοκομική μέθοδος της Ελλάδας είναι αυτή των κινητών κηρηθρών. Οι κυψέλες κινητής κηρήθρας ήταν γνωστές στην αρχαία Ελλάδα και παρέμειναν σε χρήση στον Ελλαδικό χώρο ως τις μέρες μας. Έγιναν γνωστές στη δύση τον 17ο αιώνα και επηρέασαν καθοριστικά την εξέλιξη της παγκόσμιας μελισσοκομίας. Πράγματι, πάνω στην παλαιότερη γνώση που προήλθε από τις κυψέλες κινητής κηρήθρας της Ελλάδας βασίστηκε ο Lorenzo Langstroth στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής για να καθορίσει το διάστημα της μέλισσας και πατένταρε το 1852 τη σύγχρονη πλαισιοκυψέλη, η οποία είναι ακόμα και σήμερα η πιο δημοφιλής παγκοσμίως κυψέλη. Επιπλέον, ο πιο διαδεδομένος τύπος κυψέλης στον αναπτυσσόμενο κόσμο είναι παραλλαγμένη ελληνική κυψέλη κινητής κηρήθρας. Αυτή η μελισσοκομική μας κληρονομιά σήμερα κινδυνεύει άμεσα να εξαφανιστεί. Επομένως, η διαφύλαξη και η διατήρησή της είναι εξαιρετικά σημαντική.
Το 2025 το στοιχείο "Μελισσοκομική παράδοση Κυθήρων" εγγράφηκε στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Μελισσοκομείο με πήλινες κυψέλες κινητής κηρήθρας κοντά στα Σφακιά, περ. 1921
Φωτ.: ETH Library Zurich, Image Archive / Hs_1360-1491

Μελισσοκομείο με αμφίστομα μελισσοκόφινα, Καμπάνι Ακρωτηρίου Χανίων, 1939
Φωτ.: Πόπη Παπαδοπούλου, Αρχείο Φωτογραφιών Ινστιτούτου Γεωπονικών Επιστημών
Αιγίδα




